Zaaiprocedure
Start Omhoog Chromosoomverdubbeling Pigmentanalyse Overwinteren Opkweekprocedure Zaaiprocedure F1GenCalc

 

Kruisen, zaad winnen/bewaren, uitzaaien

Het kruisen van planten kan het beste gebeuren vroeg in het seizoen (mei-juni) of in het najaar (vanaf half augustus). Dan is de kans op bevruchting het grootst. Het is zinvol om van te voren een plan de campagne te hebben van de kruisingen die gemaakt moeten worden. Enerzijds kunnen dan voldoende planten die als ouder nodig zijn aangeschaft worden en in goede conditie gehouden worden, anderzijds kan de veredelingsinspanning dan specifiek op de geplande doelen gericht worden. Dit neemt niet weg, dat het zo af en toe best leuk is eens wat onverwachte zijsprongetjes te maken. 

Veel combinaties zullen niet lukken (geen zaad ontwikkelen). Dit kan zijn omdat hetzij de moeder, hetzij de vader onvruchtbaar is (heel af en toe wil bij zo'n plant toch wel eens een bes met een enkel zaadje tot ontwikkeling komen; vaak is er dan sprake van een ongereduceerde gameet van de betreffende ouder). Het kan ook zijn dat de combinatie van moeder en vader geen goede is, en dat een andere vader bij dezelfde moederplant of een andere moeder bij dezelfde vaderplant wel lukt. Het is zinvol een seizoen van te voren de vruchtbaarheid van de gekozen ouderplanten te checken: wat proefkruisingen uit voeren met verschillende combinaties, kijken of er aan de moederplant in spé spontaan bessen komen waar zaad in zit, in de literatuur nagaan of er nakomelingen van de betreffende ouder(s) bekend zijn.

Bestuiving:

bullet

Bloemselectie. Van de plant die als moeder moet gaan fungeren, worden dagelijks de bloemen gecheckt. Bloemen die pas open zijn (1 à 2 dagen) met een wat kleverige stamper zijn geschikt om te bestuiven. Er zijn drie opeenvolgende tijdstadia waarin de bloem ontvankelijk is voor bevruchting (eerste stadium ontvankelijk voor andere planten dan de plant zelf, tweede stadium voor zelfbestuiving, derde stadium weer voor bestuiving met andere planten). Meestal wordt bestoven tijdens het eerste stadium. Het na 24 uur en/of na 48 uur herhalen van de bestuiving geeft een grotere kans op bevruchting.

bullet

Mengbestuiving. Als de kruising met de gewenste vaderplant slechts heel af en toe een bes met een enkel zaadje geeft, zal het vaak gebeuren dat de bes wordt afgestoten omdat de prikkel om de bes vast te houden onvoldoende is door te weinig zich ontwikkelend zaad in de bes. Het kan dan helpen om naast de gewenste vader ook stuifmeel op te brengen van een andere plant, waarvan bekend is dat het stuifmeel goed pakt. Als deze vader dan qua kenmerken ook nog te onderscheiden is van de gewenste vader is naderhand de selectie van zaailingen uit de 'goede' vader makkelijk.

bullet

Stuifmeel wordt vers afgenomen van bloemen van de vaderplant. Vaak is het zo dat stuifmeel niet aanwezig is door bijvoorbeeld weersomstandigheden (regen, felle zon) of slechts een klein gedeelte van de dag aanwezig is. In dat geval kunnen de dag van te voren bloemen met vrijwel rijpe helmknoppen geplukt worden en op water in de kas gezet worden. Daar zullen de helmknoppen snel rijpen en overvloedig stuifmeel geven, wat een paar dagen gebruikt kan worden. Met een pincet wordt de helmdraad met de rijpe helmknop bij de vaderbloem verwijderd en wordt het stuifmeel rondom de stamper van de moederbloem gewreven.

bullet

Ter vermijding van ongewenste andere bestuiving (door insecten, door de wind) kan de stamper samen met het bovenste stukje van de stijl ingepakt worden door er een kokertje van aluminiumfolie overheen te schuiven (kokertje maken door een stukje folie op te rollen over een dun stokje en aan een kant dicht de draaien) en dat aan de onderkant voorzichtig wat dicht te drukken. Bij heel kleine bloemen is dat vaak lastig. Er kan bij dit soort kleine bloemen over de gehele bloem een aluminium kokertje geplaatst worden. Van te voren moeten dan wel de eigen helmdraden van de moederbloem verwijderd worden. Dit laatste moet ook gebeuren bij sommige species waar het stuifmeel in de bloem al rijp wordt voordat de knop zich opent.

bullet

Na de bestuiving wordt op een langwerpig etiketje de kruising geschreven (met potlood, dat houdt het beste in de regen en zon) en wordt dit aan de bloemsteel bevestigd. Ikzelf schrijf er altijd de namen van beide ouders op (altijd de moeder eerst, bijvoorbeeld Annabel x Swingtime). Het is echter ook mogelijk de verschillende kruisingen te voorzien van een (relatief) nummer, dit nummer op het etiket te schrijven, en dit nummer met bijbehorende kruising administratief vast te leggen.

bullet

Bestuif tenminste 3 bloemen per kruising.

bullet

De bevruchting vindt in het algemeen binnen 24 uur plaats. Of dit het geval is, is te zien aan het blijven vastzitten van de bes (bessen met onbevruchte eicellen vallen over het algemeen vrij snel af) en het -na enige tijd- wat bobbeliger worden van het oppervlak van de bes.

 

 

Sommige bessen gaan al kleuren (midden onder). Let op de geribbelde structuur van de bes links onder (bevat dus zaad). Ook kruisen met zichzelf expliciet uitvoeren en etiketteren!

 

De bloemen van deze bessen zijn een aantal weken geleden bestoven.

 

Winnen van het zaad

bullet

Het maakt verschil of het gewonnen zaad direct wordt uitgezaaid, of dat het zaad eerst een tijd bewaard blijft totdat het wordt uitgezaaid. In het eerste geval kan vrij onrijp geoogst worden. Echter de zaailingen moeten dan vaak opgroeien in een ongunstig jaargetijde (winter). In het laatste geval moet gewacht worden totdat de bes echt rijp is (meestal gaat de bes verkleuren en wordt zacht, kan gemakkelijk wat ingedrukt worden). Onder gunstige omstandigheden (droog, koel en donker) kan het zaad in ieder geval tot het volgende voorjaar bewaard worden. Vaak kiemt het nog steeds na jaren bewaren. Grote zaden kunnen minder lang bewaard worden dan heel kleine zaden.

bullet

Na het oogsten van de bes moet het zaad uit de bes gehaald worden. Ikzelf gebruik hiervoor altijd een stukje filtreerpapier (koffiefilterzakjes voldoen prima). Hierop wordt de bes fijn gedrukt en met een pincet worden de ontwikkelde zaden eruit gehaald.

bullet

Als de zaden niet direct worden gezaaid moeten ze eerst worden gedroogd. Dit kan gewoon in de open lucht gebeuren. Na het drogen de zaden luchtdicht bewaren (in een doosje, papieren zakje of iets dergelijks). Zorg voor een goede etikettering!

Uitzaaien

bullet

Dit kan rechtstreeks op zaaigrond of op filtreerpapier. In beide gevallen wordt het zaad bovenop het medium gelegd (fuchsia's zijn lichtkiemers, hebben dus licht nodig om te kunnen kiemen) en wordt het geheel behandeld met een schimmelwerend middel en goed geëtiketteerd. De ideale kiemingstemperatuur ligt rond de 20 graden Celsius.

bullet

Bij gebruik van zaaigrond zorgen voor luchtige iets vochtige grond (zeker niet te nat) in kleine doorzichtige bakjes, die afgesloten kunnen worden. Liefst 1 kruising per bakje, anders zorgen voor goede etikettering in het bakje. Bakjes regelmatig luchten.

bullet

Bij gebruik van filtreerpapier (met daarop - als er meerdere kruisingen in een bak geplaatst worden - in potlood een vakverdeling inclusief de kruisingsgegevens) dit papier leggen op een ondergrond van nat gemaakte watten. Het geheel plaatsen in een af te sluiten bak. Bak regelmatig luchten.

bullet

Na 1 tot 2 weken beginnen de eerste zaden te kiemen. Fuchsiazaad kiemt vrij onregelmatig. Het kan wel 3 tot 4 maanden duren totdat de laatste zaden gekiemd zijn. Gedurende deze tijd zorgen dat het medium vochtig blijft.

bullet

Bij gebruik van filtreerpapier worden de kiemplantjes zodra beide zaadlobben zichtbaar zijn, voorzichtig met een pincet opgepakt en opgepot in stektableau's of stekbakken. Bij gebruik van zaaigrond wordt meestal opgepot zodra het merendeel van de zaden gekiemd is en de kiemplantjes al een paar echte bladeren hebben gevormd. Vooraf wat laten wennen aan droge lucht (meer luchten). Bij individueel oppotten ook individueel etiketteren!

bullet

De kiemplantjes zijn nog teer. Oppassen voor schimmel (botrytis), te fel zonlicht of te lage temperaturen. Wel veel licht en warmte geven. Na enige tijd gaan afharden. Af en toe wat vloeibare mest geven.